آیا سفره‌های ما را غذاهای سالم زینت می‌دهد یا خیر؟ برای بررسی این موضوع، گفت‌وگویی با دکتر عزیزا... کمال‌زاده دکترای تغذیه و فیزیولوژی و مشاور تغذیه برنامه جهانی غذا انجام داده‌ایم. وی دبیر اسبق کمیته ملی شیر مدارس و از طراحان برنامه توزیع شیر در مدارس بوده است.
آقای دکتر! به نظر شما الگوی تغذیه در کشور ما تا چه حد سالم است؟
- متاسفانه «تغذیه» در کشور ما از سلامت کافی برخوردار نیست، زیرا ما نان، برنج، قند، شکر و روغن را چند برابر کشورهای پیشرفته و کشورهای سالم‌تر - از نظر بیماری‌ها- مصرف می‌کنیم. به گونه‌ای که هر ایرانی در سال بیش از ۱۵۰ کیلوگرم نان مصرف می‌کند، اما هر ژاپنی، هر اروپایی یا هر کره‌ای و مردم بسیاری کشورهای دیگر ۶۵ کیلوگرم نان مصرف می‌کنند. هر ایرانی سالانه بیش از۶۰ کیلوگرم برنج می‌خورد، ولی هر اروپایی ۲۵ کیلوگرم برنج مصرف می‌کند و همچنین مصرف قند و شکر ما چهار برابر آنهاست.
سرانه مصرف هر ایرانی در نوشابه‌های گازدار ۴۲ کیلوگرم است، در حالی که این میزان مصرف برای هر اروپایی ۱۴ کیلوگرم است. در مصرف روغن نیز ما سه برابر آنها روغن استفاده می‌کنیم، اما در مقابل مصرف سبزیجات ما یک واحد در روز و اروپایی‌ها چهار واحد در روز و در مورد مصرف میوه، هر ایرانی یک واحد در روز اما یک اروپایی پنج واحد در روز مصرف می‌کند. همچنین میزان مصرف شیر و لبنیات هر اروپایی ۳۵۰کیلوگرم در سال، اما این میزان در ما کشور ۷۰ کیلوگرم است. از این رو در برخی مناطق کشور، سوء تغذیه وجود دارد و متوسط قد کودکان بخصوص دختران در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته حدود چهار سانتی‌متر کوتاه‌تر شده و این در حالی است که در کشوری مانند کره یا تایلند در طول ۱۲ سال قد کودکان به ترتیب هشت و شش سانتی‌متر و در ژاپن در طول ۲۰ سال ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر بلند‌تر شده است.
به نظر شما علت افزایش قد کودکان این کشور‌ها چه بوده است؟
- علت، تغییر الگوی مصرف غذایی آنهاست، زیرا ژاپنی‌ها در گذشته بیشتر ماهی و برنج مصرف می‌کردند، اما اکنون مصرف سرانه شیر و لبنیات در این کشور از چهار کیلوگرم در ۲۰ سال گذشته به ۶۰ کیلوگرم رسیده است و همچنین در کشور تایلند نیز مصرف سرانه شیر از حدود پنج کیلوگرم در ۱۵ سال گذشته به ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم رسیده است. همچنین در کشورهای ژاپن و تایلند یکی از کارهایی که انجام شده توزیع به ترتیب ۲۰۰ و ۲۴۰ نوبت شیر در پاکتهای استریل در مدارس در ۱۰ تا ۲۰ سال گذشته بوده است. این روند افزایش مصرف شیر، افزایش رشد را در بین کودکان ایجاد کرده است. همچنین در کشورهای اروپایی هر فرد، ۳۵۰ کیلوگرم شیر و لبنیات در سال که معادل روزی یک کیلو گرم است مصرف می‌کند، اما هر ایرانی در روز ۱۹۰گرم و در سال حدود ۷۰ کیلوگرم شیر و لبنیات مصرف می‌کند.
چه آسیبهای جسمی دیگری به دلیل تغذیه نامناسب رخ می‌دهد؟
- در کشور ما ۵۰ درصد افراد بالای ۴۰سال، چاق هستند یا اضافه وزن دارند و از سوی دیگر بیماری‌هایی با منشأ غیرعفونی مانند دیابت، چربی بالا، چاقی، کبد چرب، پرفشاری خون، سرطان دستگاه گوارش در حال افزایش است و بر اساس آماری که در مورد سرطانها اعلام کرده‌اند، هر سال ۸۵ هزار نفر به سرطانی‌های کشور افزوده می‌شود.
بیشتر این سرطانها در دستگاه گوارش بویژه روده بزرگ و سرطان سینه است که هر دو به تغذیه نامناسب و تغییرات هورمونی مربوط می‌شود. غذاهای ما یا چرب، یا پر نشاسته و یا پر نمک هستند که هر سه، عامل این بیماری‌ها هستند، اما غذاهای اروپایی دارای مواد معدنی، ویتامین‌ها بخصوص کلسیم، فسفر، منیزیم و روی، آنتی اکسیدانها و... است که نبود این مواد در غذاهای ما، آمار سرطانها را بالا می‌برد. هر ایرانی بویژه هر زن ایرانی ۲۰ سال زود‌تر دچار پوکی استخوان می‌شود که علت آن نیز مصرف نکردن شیر و لبنیات و سبزیجات و میوه‌ها و در عوض مصرف غذاهای پر نشاسته، چرب و شیرین، غذاهای آماده، فست فود‌ها، تنقلات، چیبس و پفک است و همین موضوع سبب شده زنان ما از ۳۵ سالگی و مردان از ۴۰ سالگی بتدریج قد خمیده گردند چون که در استخوانها مواد لازم که بتواند بدن را حفظ کند، وجود ندارد. در کشور ما از هر سه زن بالای ۴۰ سال یک نفر و از هر ۶ تا ۸ مرد بالای ۴۰ سال یک نفر دارای پوکی استخوان است.
برای افزایش مصرف فرآورده‌های لبنی چه باید کرد؟
- در رابطه با فرهنگسازی مصرف شیر اگر مردم اطلاعات را از زبان افراد آگاه بشنوند و بدانند که جنبه تبلیغاتی ندارد، می‌پذیرند. از سوی دیگر دولت باید از شیر و لبنیات حمایت کند و به صورت هدفمند به شیر، یارانه اختصاص دهد. تا سه - چهار سال پیش که یارانه به شیر داده می‌شد و برنامه شیر مدارس نسبتا به درستی انجام می‌شد مصرف سرانه شیر در ایران بین ۹۰ تا ۱۰۰کیلوگرم بود، اما با حذف یارانه شیر خانوار و کاهش توزیع شیر در مدارس از ۷۰ نوبت در سال به حدود ۲۰ نوبت و گران شدن محصولات لبنی و نبود حمایتها، اکنون این میزان مصرف به حدود ۷۰ کیلوگرم رسیده است.
مصرف کل مواد خوراکی بر اساس آماری که بانک مرکزی ارایه داده است ۱۸درصد کاهش یافته است. در بین این مواد خوراکی، مصرف شیر و لبنیات بیشترین کاهش یعنی حدود ۴۲ درصد را داشته است. این آمار‌ها نشان می‌دهد مردم شیر و لبنیات را به عنوان نخستین ماده غذایی حذف کرده‌اند.
منبع: قدس آنلاین
