وضعیت گردشگری پایدار در ایران
امروزه شاهد این هستیم که بسیاری از افراد طبیعت گرد در شبکه های مجازی مناطق گردشگری دست نخورده و بکری را به ما معرفی می‌کنند در حالی که افراد محلی اون ناحیه گردشگری از وجود آلودگی‌های بصری و صوتی و همچنین وجود انبوه زباله پس از ترک محل توسط گردشگران، شکایت‌ها و نگرانی‌های بسیاری دارند.از طرفی تور لیدرها و افراد مخاطبشان به دلیل گشت و گذار و شب ماندن در جنگل یا محل هایی همانند کویر با ماشین های به اصطلاح آفرودی به این مناطق سفر می‌کنند و به زعم خودشان این کار آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌کند. اما باید دید که این نوع گردشگری‌ها چه اثرات طولانی مدتی برای محیط زیست‌مان به بار می‌آورد.
در ادامه می‌خواهیم با مفهومی به اسم گردشگری پایدار آشنا شویم و علت ضرورت این نوع گردشگری برای کشوری پر از جاذبه‌های دیدنی مانند ایران چیست؟
گردشگری پایدار یکی از مهم‌ترین راهکارهایی است که در سال‌های اخیر به منظور حفاظت از محیط زیست و حمایت از جوامع محلی در بسیاری از کشورها ترویج یافته است. این رویکرد با هدف کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط‌زیست و فرهنگ‌های محلی، و ارتقای مسئولیت اجتماعی در سطح فردی و جمعی به وجود آمده است. یکی از اساسی‌ترین ابعاد این موضوع، تربیت فرزندانی است که از دوران کودکی با ارزش‌های محیط‌زیستی آشنا شوند تا به عنوان شهروندانی مسئول در آینده، نقش موثری در حفظ کره زمین ایفا کنند. این مقاله به بررسی گردشگری پایدار، نحوه تربیت کودکان دوستدار محیط زیست، و اقداماتی که در ایران برای ترویج گردشگری پایدار انجام شده است می‌پردازد.
مفهوم گردشگری پایدار
گردشگری پایدار به معنای ایجاد تعادل بین نیازهای گردشگران و محیط زیست است. این نوع گردشگری به دنبال حفاظت از منابع طبیعی، فرهنگی و اجتماعی است و به شکلی برنامه‌ریزی می‌شود که ضمن ایجاد سود اقتصادی برای جوامع محلی، کمترین آسیب را به محیط زیست و فرهنگ‌های بومی وارد کند.
اصول اساسی گردشگری پایدار
-
حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی: گردشگری پایدار تلاش می‌کند تا منابع طبیعی، تاریخی و فرهنگی را به گونه‌ای مدیریت کند که از تخریب و فرسایش آنها جلوگیری شود.
-
تعادل اقتصادی-اجتماعی: باید منافع اقتصادی به شکلی توزیع شود که جوامع محلی نیز از آن بهره‌مند شوند و ضمن حفظ سنت‌ها و آداب‌ورسوم، به‌روزرسانی‌هایی که مناسب جامعه است، صورت گیرد.
-
مشارکت فعال جامعه محلی: جوامع محلی باید در تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت گردشگری شرکت داشته باشند تا از تاثیرات منفی آن بر محیط زیست و فرهنگ خود جلوگیری کنند.
تربیت فرزند دوستدار محیط زیست
تربیت کودکانی که از همان دوران کودکی به محیط زیست اهمیت می‌دهند، یکی از ضروریات زمان ماست. با توجه به چالش‌های زیست‌محیطی مانند گرمایش جهانی، آلودگی هوا و آب، و نابودی جنگل‌ها، نسل آینده باید آموزش ببیند تا تصمیم‌های هوشمندانه‌تری درباره محیط زیست بگیرد. در این بخش به چند روش کاربردی برای تربیت فرزندان دوستدار محیط زیست اشاره می‌کنیم:
آموزش از طریق مثال‌های عملی
کودکان بیشتر از آنکه از حرف‌ها یاد بگیرند، از رفتار والدین و اطرافیان خود تأثیر می‌پذیرند. به همین دلیل، بهترین روش برای تربیت فرزند دوستدار محیط زیست، نشان دادن رفتارهای مسئولانه در زمینه حفاظت از طبیعت است. مثلاً کاهش مصرف پلاستیک، بازیافت، و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در خانه از مواردی هستند که کودکان از والدین خود می‌آموزند.
آموزش از طریق بازی و فعالیت‌های طبیعت‌محور
بازی‌ها و فعالیت‌های فضای باز که کودکان را به تماس با طبیعت تشویق می‌کنند، می‌توانند حس احترام به محیط زیست را در آنها تقویت کنند. بازی‌های آموزشی که کودکان را با مفهوم بازیافت، کاهش زباله‌ها و استفاده بهینه از منابع آشنا می‌کند، نقش بسزایی در این مسیر دارد.
آشنا کردن با مفاهیم ساده زیست‌محیطی
والدین می‌توانند مفاهیم ساده زیست‌محیطی مانند اهمیت آب و هوا، حفظ منابع طبیعی، و نقش گیاهان در طبیعت را به زبانی ساده به کودکان آموزش دهند. برای مثال، توضیح داده شود که چگونه درختان برای تولید اکسیژن و تمیز نگه داشتن هوا ضروری هستند.
تشویق به مصرف کمتر و استفاده مجدد
کودکان باید از همان دوران کودکی یاد بگیرند که مصرف بی‌رویه منابع چه آسیب‌هایی به محیط زیست وارد می‌کند. آموزش‌های اولیه مانند کاهش مصرف آب، برق، و استفاده مجدد از وسایل، می‌تواند تاثیرات بزرگی داشته باشد.
شرکت در فعالیت‌های گروهی محیط‌زیستی
یکی دیگر از روش‌های موثر، شرکت در فعالیت‌های محیط‌زیستی گروهی است. خانواده‌ها می‌توانند به همراه کودکان خود در پروژه‌های جمع‌آوری زباله، کاشت درخت، یا بازدید از پارک‌های ملی شرکت کنند. این نوع فعالیت‌ها باعث افزایش آگاهی کودکان از اهمیت حفاظت از محیط زیست می‌شود.
ایران با داشتن تنوع طبیعی و فرهنگی فراوان، یکی از مقاصد گردشگری مهم جهان است. در چند سال اخیر، تلاش‌هایی در ایران برای توسعه گردشگری پایدار انجام شده است. اما همچنان چالش‌هایی وجود دارد که نیازمند توجه بیشتری است.
اکوتوریسم و گردشگری طبیعت‌محور
در ایران، برخی مناطق مانند جنگل‌های هیرکانی، کوه‌های زاگرس و مناطق بیابانی، به‌عنوان مقاصد گردشگری طبیعت‌محور شناخته می‌شوند. در این مناطق، تلاش‌هایی برای کاهش اثرات مخرب گردشگری بر محیط زیست صورت گرفته است. برای مثال، در مناطق حفاظت‌شده، تورهای گردشگری با تعداد محدودی از افراد و با رعایت مقررات زیست‌محیطی برگزار می‌شود.
پروژه‌های گردشگری بومی
در برخی مناطق روستایی، پروژه‌های گردشگری بومی با هدف ترویج فرهنگ‌های محلی و کاهش فشار بر منابع طبیعی آغاز شده‌اند. این پروژه‌ها با همکاری جوامع محلی و با رعایت اصول گردشگری پایدار اجرا می‌شوند. برای مثال، گردشگران در این پروژه‌ها می‌توانند با فرهنگ و سبک زندگی محلی آشنا شوند و از محصولات محلی خرید کنند که به توسعه اقتصاد منطقه کمک می‌کند.
تلاش‌های دولتی و غیردولتی
در سطح ملی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در همکاری با سازمان‌های غیردولتی تلاش‌هایی برای ترویج گردشگری پایدار انجام داده‌اند. برنامه‌هایی برای حفاظت از سایت‌های تاریخی و طبیعی، و آموزش جامعه محلی در زمینه مدیریت پایدار منابع نیز از جمله این اقدامات است.
چالش‌ها و موانع
با وجود این تلاش‌ها، همچنان چالش‌هایی مانند نبود زیرساخت‌های کافی، فرهنگ‌سازی ناکافی، و ضعف در نظارت‌های زیست‌محیطی وجود دارد. همچنین، بسیاری از مقاصد گردشگری به دلیل افزایش تعداد گردشگران و نبود مدیریت صحیح دچار فرسایش و تخریب شده‌اند.
نتیجه‌گیری
گردشگری پایدار نه تنها به حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به اقتصاد جوامع محلی نیز رونق ببخشد. تربیت کودکان دوستدار محیط زیست به عنوان یکی از اصلی‌ترین عناصر آینده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با آموزش درست و شرکت در فعالیت‌های محیط‌زیستی، می‌توان کودکانی مسئول و آگاه تربیت کرد که در آینده نقش مثبتی در حفاظت از محیط زیست ایفا کنند.
در ایران نیز با وجود چالش‌های متعدد، تلاش‌هایی برای توسعه گردشگری پایدار انجام شده است. اما برای موفقیت بیشتر در این زمینه، نیاز به حمایت‌های بیشتری از سوی دولت، جوامع محلی، و گردشگران وجود دارد.
