تغذیه با شیرهای مخصوص کودک
فرض می‌کنیم که شما نمی‌توانید یا نمی‌خواهید به هر دلیلی، به کودتان شیر بدهید یا این‌که قصد دارید شیر مادر را زودتر از زمان توصیه شده برای کودکتان قطع کنید.
بنابراین لازم است که جانشینی برای شیر مادر انتخاب کنید. همان‌طور که می‌دانید در این زمان، استفاده از شیر گاو توصیه نمی‌شود. جانشین‌هایی که به عنوان شیر جایگزین توصیه می‌شوند، برای سلامتی و رشد کافی کودک شما مفید هستند.
شیرهای مخصوص کودک به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
به طور معمول فرآورده‌های صنعتی‌ای وجود دارند که به عنوان شیر کودک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع فرآورده‌ها با عنوان شیرهای آماده نامیده می‌شوند. بیش‌تر این نوع غذاها از شیر گاو ساخته می‌شوند، ولی بعضی از آن‌ها از فرآورده‌های دیگری مانند شیر سویا تولید می‌شوند.
ساختار تمام این مواد به صورتی است که از بدو تولد تا سه سالگی می‌توان آن را به عنوان غذای اصلی و جایگزین شیر مادر به کودک داد. ساخت این محصول‌ها طبق یک برنامه‌ریزی دقیق انجام می‌شود که کیفیت تغذیه کودکان و سلامتی آن‌ها را تضمین می‌کند.
نکته مهم: زمانی که از تعداد ماه‌های تولد صحبت می‌کنیم، ماه کامل را در نظر می‌گیریم. مثلا منظور از چهار ماهگی، انتهای چهار ماه و ابتدای پنج ماهگی است یا شش ماهگی یعنی پایان شش ماه و ابتدای هفت ماهگی.
انواع شیرهای آماده
این شیرها به دو صورت وجود دارند. یک نوع آن به صورت پودر است که برای استفاده باید در آب حل شود و نوع دیگر آن به صورت مایع است که آماده مصرف است. این دو نوع شیر از نظر فایده غذایی مانند هم هستند.
شیرهایی که بر حسب سن کودک شما طبقه‌بندی شده‌اند
شیرهای گروه سنی یک
نام دیگر این نوع شیرها، شیرهایی برای نوزادان است. این نوع شیرها به صورتی تهیه شده‌اند که بتوانند جایگزین شیر مادر شوند و ترکیب‌های آن‌ها بسیار نزدیک به شیر مادر است. زمانی که کودک شما فقط با این شیر تغذیه می‌شود، تمام احتیاج‌های تغذیه‌ای او به طور کامل برآورده می‌شود.
با وجود این‌که این شیرها به خصوص از نظر مواد محافظ در برابر عفونت‌های موجود، کیفیت شیر مادر را به طور کامل ندارند، ولی از نظر ترکیب‌های دیگر، کاملا شبیه شیر مادر هستند و می‌توانند برای کودک شما تا پایان شش ماهگی که زمان دریافت غذای کمکی است، یک تغذیه کامل باشند.
شیرهای گروه سنی دو
ترکیب‌های این نوع شیرها، کم‌تر از شیرهای گروه اول، به شیر مادر نزدیک هستند و در واقع از آن‌ها به عنوان شیر کمکی نام برده می‌شود. استفاده از این شیرها زمانی توصیه می‌شود که کودک شما خوردن غذاهای کمکی که به صورت مخلوط و پوره هستند را شروع کرده است.
سنی که برای استفاده از این شیر مناسب است، تقریبا بین شش تا هفت ماهگی است. استفاده از این این شیرها هرگز قبل از پایان چهار ماهگی توصیه نمی‌شود.
زیرا مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها به عنوان غذای اصلی کودک، کافی نیستند. میزان مصرف این شیر دست‌کم حدود 500میلی‌لیتر در روز است و در واقع تا یک سالگی می‌تواند به عنوان شیر کمکی قابل اطمینانی مورد استفاده قرار گیرد.
شیرهای مخصوص رشد
مواد تشکیل‌دهنده این نوع شیرها تقریبا نزدیک به شیرهای گروه دوم است و برای کودکان بین یک تا سه ساله می‌توان از آن استفاده کرد. یکی از مواد معدنی که به اندازه کافی در شیر گاو موجود نیست و به این شیرها اضافه می‌شود، آهن است که برای کودکان، بسیار مفید است.
شیر گاو
قبل از یک سالگی بهتر است که به کودکتان شیر گاو ندهید. چون این نوع شیر نمی‌تواند به طور کامل برآورده کننده نیازهای غذایی او باشد. علاوه بر این ممکن است مشکل گوارشی برای او ایجاد کند.
در صورت بروز این مشکل بهتر است از شیرهای گروه سنی یک و دو استفاده کنید که مقدار پروتئین آن‌ها کم‌تر است و به جای آن، اسیدهای چرب مهم را دارد. لازم به ذکر است که شیر رشد و شیر گروه سنی دو ممکن است کمی گران‌تر از بقیه شیرها باشند، ولی برای کودک شما بسیار مفید هستند و تمام نیازهای تغذیه‌ای او را برآورده می‌سازند.
بین یک تا سه سالگی بهتر است که به کودکتان شیر رشد یا شیر کمکی بدهید. این شیرها دارای آهن و اسیدهای چرب مهم که برای رشد کودک بسیار مفید است، هستند.
شیر بدون چربی یا کامل؟
بین یک تا سه سالگی، اگر مایل نیستید به کودکتان شیر رشد یا شیر گروه سنی دو بدهید، بهتر است به او شیر کامل بدهید. هم‌چنین شما می‌توانید شیر بدون چربی (خامه گرفته شده) نیز به کودکتان بدهید.
شیر حیوان‌های دیگر مانند میش، اسب و ...
این شیرها هرگز برای تغذیه کودک شما مناسب نیستند و مصرف آن‌ها برای کودک شما می‌تواند خطرناک باشد.
توجه: هرگز به کودکتان شیر خام ندهید. زیرا شیر، بسیار سریع در معرض فساد توسط باکتری‌ها قرار می‌گیرد. همیشه از شیر پاستوریزه و استریلیزه استفاده کنید.
شیرهای مخصوص
آیا کودک شما مبتلا به برگشت شیر از معده به دهان است؟ آیا کودک شما دچار یبوست شده است؟ شیرهای مخصوصی برای رفع این مشکل‌ها وجود دارد که از نوع شیرهای گروه سنی یک و دو هستند، ولی شما بدون مشورت و توصیه پزشک نمی‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
برخی از این شیرهای مخصوص، ترکیب‌های متفاوتی از لاکتوز را دارند یا شامل میکروب‌های مفیدی مثل «بی‌فیدو» هستند. بی‌فیدو، نوعی باکتری مفید است که به محصول‌های لبنی اضافه می‌شود.
این نوع شیرها موادی دارند که برای تقویت حرکت‌های روده و رفع یبوست در کودکان مفید است، ولی استفاده از این شیرها به طور معمول مورد تائید نیست، مگر در مواقع خاصی‌که پزشک دستور دهد. دو نوع شیر در داروخانه‌ها بنا بر دستور پزشک فروخته می‌شوند.
شیرهای«ای‌آر» یا ضدبرگشت شیر
این شیرها رقیق و بسیار سبک‌تر و زود هضم‌تر از سایر شیرها هستند. می‌توان برای کودکانی که مشکل برگشت شیر از معده به دهان را دارند، با دستور پزشک از آن‌ها استفاده کرد.
شیرهای ضدآلرژی
این شیرها خطر ابتلا به انواع آلرژی را در کودکان کاهش می‌دهند. در ترکیب‌های آن‌ها از پروتئین‌های شیر گاو و مواد دیگری که ضد آلرژی است، استفاده شده است. این شیرها برای کودکانی که زمینه آلرژی دارند، توصیه می‌شوند.
نکته مهم: لازم به ذکر است که تغذیه با شیر مادر، تنها و بهترین راه کاهش خطر بروز آلرژی در کودک شماست.
مکمل‌های ویتامین «کـا»
برای کاهش خطر خونریزی، به تمام کودکان در بدو تولد ویتامین «کـا» تزریق می‌شود. اگر شما از بدو تولد کودکتان، به او شیر خشک میدهید، باید در روزهای اول تولد، به او ویتامین «کـا» نیز بدهید.
همه شیرهای آماده برای نوزادانی که تازه به دنیا آمده‌اند، همیشه همراه ویتامین «کـا» است. یکی دیگر از ترکیب‌هایی که باید به عنوان ماده اضافی به کودک بدهید، ویتامین«د» است که توسط پزشک کودک توصیه می‌شود.
باید چه شیری را انتخاب کنید؟
هیچ تفاوت تغذیه‌ای قابل توجهی بین شیرهای موجود با نام‌های تجاری مختلف و برای سن‌های مختلف وجود ندارد.
شما با مشورت با پزشک، پرستار یا داروساز می‌توانید یک نوع شیر را انتخاب کنید. اگر کودک شما این شیر را دوست داشت، دلیلی برای تعویض آن با نوع دیگر وجود ندارد، ولی در مورد شیرهای مخصوص، قبل از آن‌که نوع آن را عوض کنید، باید حتما با پزشک کودک مشورت کنید.
مقدار مناسب مصرف شیر
مقدار مصرف شیر در روز، به سن کودک شما بستگی دارد. پزشک کودک حتما شما را در این زمینه راهنمایی خواهد کرد. هم‌چنین می‌توانید دستورهای نوشته شده روی قوطی شیر را مطالعه کنید. مقدار مصرف شیر، به عامل‌های مختلفی بستگی دارد.
لازم است بدانید که کودک شما به اندازه نیازش، در روز یا در ساعت‌های مختلف غذا می‌خورد. بنابراین به اشتهای او احترام بگذارید. او می‌تواند یک شیشه شیر یا یک غذا را به طور کامل بخورد یا نصف آن را خورده و بقیه آن را بعد بخورد. تا زمانی که منحنی رشد کودک شما منظم و رو به افزایش است و روی خط رشد قرار دارد، بدانید که مقدار تغذیه او به اندازه کافی است.
نکته‌هایی در مورد نگهداری شیر در شیشه
شیرهای پودری را بدون هیچ نگرانی می‌توانید در زمان نیاز کودک، به صورت مایع درآورید و استفاده کنید؛ اما در مورد شیرهای مایع که آماده مصرف هستند، بعد از باز کردن در آن‌ها، می‌توانید بقیه شیر را مدت 48 ساعت در دمای بین صفر تا دو درجه سانتی‌گراد و در قسمت بالای یخچال نگهداری کنید. به این نکته نیز توجه کنید که اگر یک بار شیر مایع را گرم کنید، دیگر نمی‌توانید آن را نگه دارید.
طرز تهیه شیر خشک در شیشه شیر
1- بهتر است از آب معدنی یا آب جوشیده استفاده کنید.
2- یک پیمانه سر صاف از شیر خشک را با همان پیمانه‌ای که معمولا در قوطی شیر هست، به 30 میلی‌گرم آب اضافه کنید. یعنی برای هر پیمانه شیر باید 30 میلی‌لیتر آب اضافه کنید. اندازه‌گیری مقدار آب و پیمانه شیر را با دقت انجام دهید.
3- اگر شیر را گرم می‌کنید، درجه حرارت آن را قبل از این‌که به کودکتان بدهید، حتما امتحان کنید. چند قطره از آن را روی پشت دست‌تان بریزید تا از دمای مناسب آن مطمئن شوید.
منبع: تبیان
