این‌ها رایج‌ترین مسائلی است که به ذهن خانم‌های باردار می‌رسد؛ به خصوص در بارداری اول. در این مطلب جواب این سوالات و مسائل دیگر درباره سونوگرافی های بارداری را پیدا خواهید کرد.
چرا سونوگرافی؟
سونوگرافی یکی از روش‌های تشخیص بیماری است که در آن بافت‌های زیر پوست مثل عضلات، مفاصل، اندام‌های داخلی و ضایعات با امواج صوت بررسی می‌شود و یکی از موارد پرکاربرد آن، سونوگرافی های بارداری است.متخصصان زنان و زایمان با استفاده از انواع سونوگرافی های بارداری که در زمان‌ها و به روش‌های مختلف انجام می‌شود، می‌توانند وضعیت داخلی رحم را بررسی کرده و سلامت جنین را تحت نظر داشته باشند.
عمده‌ترین دلایل تجویز سونوگرافی در بارداری موارد زیر است:
- بررسی وضعیت رشد و سن جنین
- تعیین تعداد جنین و بارداری چندقلویی
- بررسی مشکلات رحم، تخمدان، دهانه رحم یا جفت
- تشخیص مشکل در جنین یا مادر
- بررسی ضربان قلب جنین
- تعیین رشد و موقعیت جنین در رحم
- اندازه‌گیری سطح مایع آمنیوتیک مادر
- بررسی علائم سندرم داون
تعداد سونوگرافی های بارداری
عوامل خطرسازی که در معاینات اولیه مادر دیده می‌شود و به اصطلاح «پرخطر بودن بارداری»، مهم‌ترین عامل تعیین کننده تعداد و نوع سونوگرافی های بارداری است.هرچه فاکتورهای خطرساز یک بارداری بیشتر باشد تعداد سونوگرافی های بارداری هم افزایش می‌یابد و این موضوع ارتباطی با سن و سال مادر، حتی در بارداری بعد از ۳۵ سالگی یا بارداری بعد از ۴۰ سالگی مادر ندارد.
از جمله سونوگرافی‌های لازم و معمول دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سونوگرافی هفته ۵ بارداری
- سونوگرافی هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری
- سونوگرافی NT
- سونوگرافی NB
- سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۰
- سونوگرافی های بارداری بعد از هفته ۲۰
- سونوگرافی های سه بعدی و چهار بعدی
از چه زمانی بارداری در سونوگرافی معلوم می‌شود؟
تاریخ آخرین عادت ماهانه و زمان آخرین بارداری (اگر بارداری اول نباشد) تعیین کننده سن بارداری شماست. سونوگرافی های بارداری هم می‌توانند با توجه به سایز جنین و آخرین قاعدگی مادر سن بارداری را تخمین بزنند اما در هفته‌های اول بارداری (قبل از هفته ۱۰ بارداری) جنین به قدری کوچک است که معمولا در سونوگرافی دیده نمی‌شود و ممکن است پزشک برای مادر سونوگرافی واژینال تجویز کنید تا از طبیعی بودن بارداری مطمئن شود.هفته ۵ بارداری معمولا اولین سونوگرافی بارداری انجام می‌شود که دیدن ساک حاملگی با شکل طبیعی و اندازه مناسب و شنیدن ضربان قلب جنین از نشانه‌های یک بارداری سالم و طبیعی است و نگرانی‌های مادر و البته پزشک را تا حد زیادی کم می‌کند.
سونوگرافی واژینال در بارداری
سونوگرافی واژینال که به آن ترانس واژینال هم می‌گویند، فقط برای تایید بارداری داخل رحمی است و در صورتی که مادر باردار سابقه سقط جنین یا بارداری خارج از رحم داشته یا از روش‌های کمک باروری استفاده کرده یا در هفته ۶ تا ۱۰ بارداری درد و خونریزی داشته باشد، تجویز می‌شود.سونوگرافی واژینال در بارداری هیچ خطری برای مادر و جنینش ایجاد نمی‌کند بلکه صرفا این امکان را ایجاد می‌کند که پزشک بتواند از فاصله‌ای نزدیک وضعیت رحم و تخمدان‌ها را بررسی کند و از طبیعی بودن بارداری مطمئن شود.
اگر فردی بعد از سونوگرافی واژینال سقط جنین کند، در واقع بدون سونوگرافی واژینال هم دچار سقط جنین می‌شده و سونوگرافی واژینال علت سقط جنین او نبوده است.
سونوگرافی هفته ۱۳بارداری
اگر همه چیز در سونوگرافی هفته پنجم طبیعی باشد، دوباره باید بین هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری سونوگرافی دیگری به عنوان سونوگرافی غربالگری نوبت اول انجام بدهد که در آن چین پشت گردن جنین، میزان مایع موجود در این فضا و همچنین تشکیل شدن استخوان تیغه بینی و اندازه آن بررسی می‌شود.این سونوگرافی های بارداری که به سونوگرافی NT و سونوگرافی NB مشهورند، فاکتورهایی را مشخص می‌کنند که پزشک با توجه به آن، احتمال وجود سندرم داون را در جنین بررسی می‌کند.
سونوگرافی هفته ۱۸ بارداری
اگر سونوگرافی مرحله اول غربالگری نرمال باشد، مادر تا هفته ۱۸و نهایتا ۲۰ بارداری نیازی به سونوی جدید ندارد چون در کشور ما، مجوز سقط فقط قبل از هفته ۱۸ بارداری صادر می‌شود.اما در سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری که به سونوگرافی آنومالی (ناهنجاری)مشهور است، موارد بیشتر و دقیق‌تری شامل: وضعیت چشم‌ها، بینی، گوش‌ها، لب شکری بودن یا نبودن، فرم سر، قفسه سینه، نمای چهار حفره‌ای قلب، طول دست‌ها، تعداد انگشتان و ... بررسی می‌شود تا در صورت طبیعی نبودن جنین و نیاز به سقط جنین، این کار بدون منع شرعی و اخلاقی انجام شود.
آخرین سونوگرافی در هفته چندم بارداری؟
تا ماه ۷ بارداری، معمولا جنین حدود یک کیلوگرم وزن دارد اما در دو ماه آخر بارداری، روند وزن‌گیری و رشد او افزایش می‌یابد. به همین خاطر بعد از هفته ۲۰ بارداری، تعیین وزن جنین، اندازه‌گیری دور سر جنین و طول استخوان ران او، علت اصلی سونوگرافی های بارداری است.تخمین وزن جنین در سونوگرافی نسبتا دقیق است و حدود ۱۵ درصد خطا دارد؛ هرچند که هرقدر جنین بزرگتر شود، اندازه‌گیری او هم سخت‌تر خواهد بود.
در نهایت این اعداد باید با سن جنین یا سن بارداری مطابقت داشته باشد و در غیر این صورت، باید وجود مواردی مثل اختلال عملکرد جفت، وجود یک بیماری عفونی، وضعیت خون‌رسانی به جنین و میزان مایع آمنیوتیک دور جنین و ... بررسی شود.
مادران دیابتی یا مادرانی که دچار پره اکلامسی و فشار خون بارداری هستند، باید در ماه‌های ۷، ۸ و ۹ بارداری ماهی یکبار سونوگرافی انجام دهند تا جلوی عوارضی مثل اختلال در خون رسانی به جنین یا چاقی جنین گرفته شود.
همچنین در زایمان‌های طبیعی که پزشک باید منتظر شروع درد زایمان یا پاره شدن کیسه آب باشد، مادر باید به طور روتین و طبق تشخیص پزشک، سونوگرافی های بارداری را انجام دهد تا مبادا مایع دور جنین کم شده و سلامتش به خطر بیفتد.
سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی الزامی است؟
هر موضوع پزشکی که در سونوگرافی‌های سه بعدی و چهاربعدی قابل رویت است، در یک سونوگرافی ساده دو بعدی هم قابل دسترسی است بنابراین انجام این سونوگرافی‌ها (3D و 4D) برتری خاصی ندارند.ضمن اینکه این سونوگرافی‌ها احتمال ایجاد حرارت را بالا برده و در صورتیکه سونولوژیست حاذقی آن را ظرف مدتی کوتاه و استاندارد انجام ندهد، می‌تواند به جنین آسیب بزند. اما در مدت کوتاه، این سونوگرافی‌ها اشکالی برای جنین ایجاد نمی‌کنند و مادرانی که اصرار دارند، می‌توانند عکسی از دوران جنینی به یادگار داشته باشند.
