ادرار در تخت‌خواب یا شب ادراری به یک مسئله روتین در 10 تا 13 درصد از کودکان 6 ساله و 7 تا 10 درصد از کودکان 8 ساله تبدیل شده است. پسرها مخصوصاً آنهایی که در خانواده‌شان به صورت ارثی سابقه شب ادراری داشته‌اند بیشتر مستعد این عارضه هستند. اگر شما یا همسرتان در این زمینه از رشد تاخیر داشته‌اید احتمال اینکه کودکتان نیز این گونه باشد، زیاد است. برای این که او دچار این عارضه نشود یا باید مغزش قادر به نگه‌داشتن مثانه‌ای پر در حالِ سرریز در هنگام شب باشد و یا سیگنالی قوی از مثانه‌اش بیاید که بتواند وی را ازخواب بیدار کند.
چه‌کار می‌توانید بکنید ؟
سعی کنید از یک مشکل گاهگاه مسئله‌ای بزرگ نسازید. اگر کودک شما مرتباً تخت‌خواب خود را خیس می‌کند زیاد روی آن تاکید نکنید و مطمئن شوید که او درک کرده است که خطای او نیست. تنبیه‌و مسخره‌اش نکنید؛ او واقعاً کاری از دستش برنمی‌آید و شما با این کار تنها خجالت زدگی او را بیشتر می‌کنید. همچنین برای برادران و خواهران او هم روشن کنید که مسخره کردنش ممنوع است. خیس‌نکردن تخت‌خواب در تمام طول شب یک مهارت رشدی است که تقریباً تمامی کودکان در زمان خود با خیس‌نکردن تخت‌خواب در زمان خواب یا با بیدار شدن برای رفتن به دستشویی به آن می‌رسند.
در حالی که منتظرید تا کودکتان ادرار در تخت‌خواب را متوقف کند مطمئن شوید که تشکش به اندازه‌ی کافی با یک ملافه‌ی پلاستیکی پوشیده شده است و او را وادار کنید تا به محض این که متوجه شد جایش را خیس کرده است بلند شده و به دستشویی برود. اگر خود را خیس کرد هرچه سریعتر ملافه و پیژامه‌ی او را عوض کنید تا پوستش سوزش نگیرد و او به خوابیدن با پیژامه‌ی خشک عادت کند.
او را به عوض کردن ملافه‌ی خود تشویق کنید اگر این کار به تسکین اضطراب و یا خجالتش کمک می‌کند ولی او را با این کار تنبیه نکنید. همچنین می‌توانید به پوشیدن لباس‌های زیرِ جذب‌کننده همچون کتان ضخیم یا شلوارهای تمرین قابل تعویض تشویقش کنید ( این به کودک کمک می‌کند که بفهمد بعضی اوقات بزرگ تر ها هم چنین چیزهایی می‌پوشند.) برای بعضی کودکان، مخصوصاً کودکانی که برای مدت طولانی خود را خیس نمی‌کنند و بعد خود را خیس می‌کنند، برگشت به شلوارهای تمرینی ممکن است فکر خوبی نباشد. رفتار خود را بر اساس خلق و خوی کودکتان تنظیم کنید.
شاید حتی استفاده از یک تقویم یا سیستم برنامه‌دار برای مشخص کردن موفقیت‌های آنها (شبهای خشک) مناسب باشد اما دقت کنید که هیچ‌گاه او را تنبیه و سرزنش نکنید. به گفته‌ی دنیل کسلر، متخصص رشد و رفتار کودکان در فونیکس آریزونا " مشاهده‌ی افزایش تعداد شبهای خشک به مرور زمان معمولاً عاملی مثبت است که والدین می‌توانند در تشویق‌های خود از آن استفاده کنند."
بعضی والدین متوجه می شوند که بیدار کردن کودک برای دفع – اگر به مدت یک ساعت یا بیشتر خواب بوده باشد - می‌تواند پایانی برای این مشکل باشد. می‌توانید حتی متوجه شوید که در چه ساعتی از شب احتیاج به دفع دارد و زنگ ساعت را برای نیم ساعت پیش از آن کوک کنید. با انداختن مسئولیت بیدارشدن و به دستشویی رفتن به گردن خود او می‌توانید به او کمک کنید تا بر این وضعیت کنترل پیدا کند.
مشخص شده که تمرینات انبساط مثانه می‌تواند هم می تواند به حل مشکل کمک کند. با متخصص کودک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که کودکتان باید از این تمرین استفاده کند یا نه. یکی از تمرینات این است: کودکی را که احساس دفع در طول روز می‌کند را تشویق کنید تا ادرار خود را برای مدت 10 ثانیه یا بیشتر نگه دارد، با این کار انقباضات مثانه متوقف خواهد شد. در مر حله بعد، وقتی که پیغام‌های ادرار بازگردد، او باید سعی کند پاسخ به آنها را بیشتر و بیشتر به تعویق بیاندازد تا جایی که دیگر مجبور به رفتن به دستشویی باشد.
مراقب چه‌چیز باید باشید ؟
اگر کودک شما ادرارش را مرتباً بی موقع دفع می‌کند، در زمان دفع تقلا می‌کند یا از سوزش یا درد شکوه می‌کند، ممکن است بیماری داشته باشد. در این صورت هرچه سریعتر با متخصص اطفال تماس بگیرید. همچنین اگر ادرارش کدر یا صورتی باشد یا اگر در اطراف آلت دفعی‌اش قرمزی یا خارش داشته باشد ، باید با پزشکش تماس بگیرید. این قوانینن برای پسرها و دخترها فرقی نمی‌کند و در مورد هردو یکی است.
اگر کودکی پس از یک دوره‌ی طولانی خشکی تخت‌خواب خود را خیس کند، ممکن است یک عامل مخفی احساسی وجود داشته باشد. با پزشکش در مورد هر گونه عامل احساسی که فکر می‌کنید نقش داشته باشد صحبت کنید، عواملی مثل رفتن به مدرسه‌ای جدید، تغییرات در خانواده ( همچون جدایی یا طلاق) یا سوء استفاده‌ی فیزیکی.
آینده شب ادراری چیست ؟
اگر متخصص اطفال به وجود عارضه‌ی التهاب ادراری (UTI) مشکوک شود نمونه‌ای از ادرار کودک را برای آزمایش می گیرد و اگر کودک دچار یک عارضه است آنتی بیوتیک تجویز می کند تا آن را از بین ببرد. اگر UTI عامل ایجاد ادرار شبانه بوده باشد مشکل کودک باید به این ترتیب از بین برود.
ممکن است آزمایش های بیشتری انجام شود (مانندعکس برداری با اشعه‌ی ایکس از مثانه یا کلیه‌ها) تا اطمینان حاصل شود مشکلی وجود ندارد و اگر مشکلی وجود داشت احتمالاً به متخصص کودکان معرفی خواهید شد. البته این هم به ندرت پیش می آید .
اگر هیچ علت فیزیکی برای علائم کودک شناخته نشد،و ادرار شبانه همچنان ادامه یافت یک راه حل مناسب استفاده از آژیر ادرار است. این آژیرها با اتصال حس‌گرهایی به پوشک یا تشک کودک کار می‌کنند. با اولین نشانه‌ی خیسی، آژیر به صدا در می‌آید و کودک را بیدار می‌کند تا در نهایت کودک را در مورد این که کی مثانه‌اش پر می‌شود شرطی می‌کند، حتی وقتی که خواب است. این آژیرها به خوبی اثرگذار هستند و به اغلب کودکان کمک می‌کند در عرض 4 تا 6 ماه بهبود پیدا کنند.
اگر آژیر مفید واقع نشود پزشک ممکن است به عنوان آخرین راه‌حل داروهایی تجویز کند که معمولاً قرص یا اسپری بینی هستند. ایمی پیرامین معمولاً اولین دارو است، و تقریباً نیمی از کودکان به آن واکنش نشان می‌دهند. کسلر توصیه‌می‌کند که والدین در مورد معایب و مزایای این داروها با متخصص مشورت کنند.
تنها درصد بسیار کمی از کسانی که به ادرار شبانه مبتلا هستند به هیچگونه درمانی پاسخ نمی‌دهند. با این حال، این کودکان تقریباً همیشه در نوجوانی از عهده‌ی کنترل ادرار خود برمی‌آیند.
شب ادراری در کودکان معمولا به دلیل تاخیر در شکل گیری و رشد مکانیزمی است که تخلیه ی ادرار را کنترل می کند. در بیشتر مواقع این مشکل به خودی خود حل خواهد شد اما می توان به کودک کمک کرد تا این مشکل زودتر برطرف شود.
شب ادراری به معنای تخیله ی ناخواسته ی ادرار در طول شب می باشد. این مسئله معمولا علل چندگانه ای دارد که به هم پیوسته هستند اما عامل اصلی تاخیر در رشد کارکردهایی است که تخلیه ادرار را کنترل می کنند.
در سال های اولیه زندگی، کودک در صورت پر بودن مثانه اقدام به تخلیه ی ادرار می کند و این مسئله در طول روز یا شب برایش تفاوتی ندارد. با بزرگتر شدن کودک و رشد مکانیزم های مربوط به کنترل ادرار، کودک در حدود 2 تا 3 سالگی به تدریج قادر می شود تا در طول شب بدون آنکه خودش را خیس کند، بخوابد. اما در بعضی موارد کودک این توانایی را با تاخیر و در سنین بالاتر کسب می کند.
یکی از مواردی که می تواند باعث بروز شب ادراری شود این است که بدن کودک در شب آب زیادی تولید می کند. در بدن انسان ماده ی خاصی به نام ADH ( هورمون ضد ادرار ) تولید می شود که میزان آب تولیدی بدن را در کلیه ها تنظیم می کند. در کودکان از حدود 2 سالگی این هورمون با چرخه ی تولید متغیر در روز و شب ترشح می شود به طوری که در طول شب به میزان بیشتری از این ماده تولید می شود و در نتیجه کلیه ها در طول شب آب کمتری تولید می کنند اما در عین حال به تصفیه ی ضایعات ادامه می دهند. به همین علت ادرار در صبح غلیظ تر و تیره تر است و بوی تندتری دارد. در بسیاری از کودکان شکل گیری این چرخه ی تولید با تاخیر صورت می گیرد و به همین علت میزان تولید ادرار در طول شب کاهش نمی یابد و معمولا مثانه ی کودکان در نیمه شب پر می شود.
عامل دیگری که در بروز شب ادراری نقش دارد، عمیق تربودن خواب کودکان در مقایسه با بزرگسالان است و به همین علت کودکان در صورت پر شدن مثانه تحریک کافی را دریافت نمی کنند در حالی که بزرگسالان با پر شدن مثانه از خواب بیدار می شوند.
عامل دیگر این است که کودکان مایعات بیشتری را در مقایسه با بزرگسالان مصرف می کنند و حتی در بسیاری از موارد این مقدار از نیاز واقعی آنها بیشتر است. اگر چه کودک در طول روز دفعات بیشتری به دستشویی می رود اما نوشیدن زیاد مایعات باعث می شود تا در شب و بعد از گذشت حدود 3 یا 4 ساعت از خواب، مثانه مجددا پر شده و کودک خودش را خیس کند.
در بعضی از موارد شب ادراری می تواند نشانگر وجود یک آسیب روانشناختی در کودک باشد. البته معمولا عامل روانشناختی تنها علت بروز این عارضه نیست اما می تواند احتمال وقوع شب ادراری را افزایش دهد. وجود مشکل در مدرسه، اشکال در ایجاد ارتباط با همسالان، جرو بحث های خانوادگی، تغییر و جابه جایی های مکانی و یا تولد خواهر و برادر کوچکتر می توانند سبب ساز آسیب های روانی در کودک شوند.در بعضی از کودکان این آسیب های روانی به شکل دل درد، حالت تهوع، استفراغ و یا شب ادراری بروز پیدا می کنند.
اگر شب ادراری تا 4 یا 5 سالگی ادامه پیدا کرد، بهتر است تا میزان مایعات مصرفی کودک را نه تنها در شب بلکه در طول روز نیز کاهش دهید و از کودک بخواهید تا در طول روز و قبل از خواب با فواصل منظمی به دستشویی برود. در صورت ادامه ی شب ادراری تا 5 یا 6 سالگی بهتر است تا برخی آزمایشات را برای اطمینان از عدم وجود عفونت، ناهنجاری های جزیی در دستگاه ادرار و نیز عدم ابتلای کودک به دیابت انجام دهید.
چند توصیه ی عملی برای درمان شب ادراری
1. حدود نیمه شب، قبل از آنکه خودتان به رختخواب بروید، کودک را بیدار کنید و او را به دستشویی ببرید. این کار علاوه بر آنکه باعث تخلیه ی مجدد مثانه ی کودک می شود، به تدریج به او یاد می دهد تا در طول شب هرازچند گاهی از خواب بیدار شود و اگر لازم باشد به دستشویی برود. با بالاتر رفتن سن کودک می توانید از او بخواهید تا هر شب به کمک زنگ ساعت در زمان معینی بیدار شود و به دستشویی برود.
2. از حدود 5 تا 7 سالگی می توانید به کودک آموزش دهید تا ادرارش را کنترل کند. برای آموزش این مسئله از کودک بخواهید تا قبل از تخلیه ی ادرار از 3 تا 5 شماره و یا بیشتر بشمارد و ادرارش را در این مدت نگه دارد تا با این روش کنترل مثانه اش را یاد بگیرد.
3. به کودک یاد بدهید تا در نوشیدن مایعات زیاده روی نکند. از او بخواهید تا مایعات را به آرامی بنوشد و قبل از قورت دادن، چند لحظه در دهانش نگه دارد. نوشیدن چای و نوشابه را قدغن کنید.
4. اگر همه ی روش هایی که تا کنون استفاده کرده اید بی نتیجه بوده اند، بهتر است تا از شیوه ی "زنگ هشدار" استفاده کنید. در این روش یک زنگ هشدار را که به رطوبت حساس است، داخل تشک کودک قرار می دهند. زمانی که کودک تشک را خیس می کند زنگ به صدا در می آید. با این شیوه کودک به تدریج یاد خواهد گرفت که با شنیدن صدای زنگ ادرارش را کنترل کند، زنگ را قطع کند و برای تخلیه ی مثانه اش به دستشویی برود.
